Όλα ξεκινούν για την μηνιαία προετοιμασία του ενδομητρίου για την εγκατάσταση του εμβρύου.
Το ενδομήτριο είναι ένας χιτώνας που καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας (μητριαία κοιλότητα) και κάθε μήνα παχαίνει και εμπλουτίζεται με θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη του εμβρύου.
Ως 1η ημέρα του κύκλου ονομάζουμε την 1η ημέρα που εμφανίζεται το αίμα. Από τότε αρχίζει ο κύκλος και διαρκεί κατά μέσο όρο 28 ημέρες. (Εικόνα 1)
5η - 13η ημέρα: Οιστρογονική φάση
Από την 5η ημέρα οπότε και συνήθως τελειώνει η ροή αίματος αρχίζει να ξαναχτίζεται και να παχαίνει το ενδομήτριο το οποίο γίνεται τρεις έως πέντε φορές πιό παχύ και αυξάνει τον αριθμό των αγγείων του ενδομητρίου. Κατά το στάδιο αυτό, τα ωοθυλάκια εκκρίνουν βασικά οιστρογόνα, ορμόνες που είναι υπεύθυνες για τις αλλαγές του ενδομητρίου. Ταυτόχρονα, στην ωοθήκη έχει επιλεγεί το ωάριο που θα ωριμάσει πλήρως και το οποίο θα ελευθερωθεί την 14η ημέρα από την ωοθήκη. (Εικόνα 2)
14η ημέρα: Ωοθυλακιορρηξία (ovulation):
Το ώριμο ωάριο βγαίνει από την ωοθήκη και ξεκινάει το ταξίδι του. Αφού βγεί από την ωοθήκη, μπαίνει στη σάλπιγγα και κινείται προς το εσωτερικό της μήτρας. Η κίνηση γίνεται με συσπάσεις του τοιχώματος της σάλπιγγας και με ειδικές προεκβολές των κυττάρων που καλύπτουν το εσωτερικό της. Κανονικά αν έχει προηγηθεί ολοκληρωμένη σεξουαλική επάφη και εκσπερμάτιση μέσα στον κόλπο, τα σπερματοζωάρια θα πρέπει να συναντήσουν το ωάριο και ένα από αυτά να το γονιμοποιήσει μέσα στην σάλπιγγα. (Εικόνα 3)
Μερικές γυναίκες καταλαβαίνουν έναν ήπιο πόνο στην κατώτερη κοιλιά κατά τη διάρκεια της 14ης ημέρας που οφείλεται στην ωοθυλακιορρηξία. Από την ωοθυλακιορρηξία και για το υπόλοιπο του κύκλου η θερμοκρασία του σώματος ανεβαίνει σε σχέση με πριν.
15η- 28η ημέρα: Εκκρητική φάση
Μετά την ωορρηξία και μέχρι την 28η ημέρα του κύκλου, το ωχρό σωμάτιο (corpus luteum) που σχηματίζεται από το ερρυγμένο θυλάκιο παράγει κυρίως προγεστερόνη, επομένως επέρχεται η εκκριτική ή προκυηματική φάση. Η προγεστερόνη προκαλεί αυξημένες έκκρισεις από τους αδένες ενδομητρίου καθώς ενισχύεται η παροχή αίματος από τις σπειροειδείς αρτηρίες του ενδομητρίου προκαλώντας οίδημα. (Εικόνα 4)
Οι επιδράσεις της προγεστερόνης στο σώμα είναι έκδηλες: Προκαλεί πρήξιμο στους μαστούς και σε άλλα σημεία του σώματος (λόγω της κατακράτησης νερού). Προκαλεί μια αλλαγή στη διάθεση, που είναι περισσότερο έκδηλη προς το τέλος του κύκλου (26η-28η ημέρα) με ευερεθιστότητα και μερικές φορές ήπια μελαγχολία. Έτσι το τέλος του κύκλου χαρακτηρίζεται από τέτοιου είδους συμπτώματα, που επίσης συνοδεύονται και από επιθυμία για κατανάλωση γλυκών. Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτά τα συμπτώματα μπορεί να αναπτυχθούν σε έντονο βαθμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις μιλάμε για το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο (PMS).
1η- 5η ημέρα: Εμμηνορροϊκή φάση
Η εμμηνορροϊκή φάση ξεκινά με την μείωση των επιπέδων των οιστρογόνων και της προγεστερόνης, εαν δεν έχει γονιμοποιηθεί το ωάριο και προκαλεί την εξάλειψη του συνόλου της λειτουργικής στοιβάδας του ενδομητρίου.